Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej – jak to wygląda?

W odniesieniu do spółek osobowych – w tym także w odniesieniu do spółki jawnej, istnieje generalna zasada niezmienności składu wspólników.

Powyższa zasada jest uzasadniona więzią zachodzącą pomiędzy wspólnikami oraz zaufaniem, którym powinni się oni darzyć.

Spółki osobowe to przede wszystkim osobiste zaangażowanie i praca wspólników, a niekoniecznie zaangażowanie kapitałowe. Podobnie jest w przypadku spółki cywilnej chociaż nie jest ona zaliczana do spółek prawa handlowego. W spółkach osobowych liczy się przede wszystkim osobiste zaangażowanie, dobra współpraca z pozostałymi wspólnikami, a więc ich skład powinien być niezmienny gdyż zmiana wspólnika może skutkować utratą cennego dorobku.

Aczkolwiek przepisy umożliwiają dokonywanie zmian w składzie wspólników spółki jawnej o ile na taką zmianę zgodzili się wspólnicy zawierając umowę spółki lub później wprowadzając zmianę do umowy spółki.

Pomimo bowiem istnienia zasady niezmienności składu osobowego wspólników spółki osobowej w przepisach kodeksu spółek handlowych zostały wprowadzone mechanizmy umożliwiające rozstanie się określonego wspólnika ze spółką jawną.

Zmiany osobowe polegające na wystąpieniu wspólnika, zmiana składu wspólników, wyjście wspólnika ze spółki osobowej o ile nie następuje rozwiązanie spółki i nie dochodzi do likwidacji spółki winny być przeprowadzone z uprzednią analizą i dostosowaniem treści umowy spółki do zmienionej relacji osobistej wspólników. Zatem zmiana relacji osobistej powinna znaleźć swoje odzwierciedlenie w dokonanej zmianie relacji prawnej, co następuje poprzez uzgodnienie i zawarcie aneksu do umowy spółki jawnej. Z prawnego punktu widzenia powinna zatem nastąpić zmiana umowy spółki, która podlega rejestracji.

Każdy ze sposobów wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej wymaga, aby zostały spełnione innego rodzaju przesłanki, jak również niesie ze sobą innego rodzaju konsekwencje. W związku z tym, należy uznać, że wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej, powinno zostać dopasowane do okoliczności konkretnego przypadku.

Przygotowując się do zmiany w składzie osobowym w spółce jawnej należy także wziąć pod uwagę kwestie rozliczeń z tytułu zysku spółki jaki jest należny występującemu wspólnikowi za poprzednie lata obrotowe, zysku za rok bieżący, w którym następuje wystąpienie ze spółki oraz kwestie rozliczeń podatkowych z tego tytułu. Brak uwzględnienia tych kwestii w uzgodnienia dokonanych pomiędzy wspólnikami lub pomiędzy występującym wspólnikiem a spółką lub też pomiędzy występującym wspólnikiem a nowym wspólnikiem może skutkować istotną stratą czy to dla występującego wspólnika czy to dla pozostałych wspólników lub stratą w majątku spółki. Zasadą w większości spółek jest pozostawianie w spółce zysku rocznego przynajmniej w części, a zatem kwestia ta powinna zostać uwzględniona w rozliczeniach.

Zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika

Pierwszym ze sposobów wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej jest zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika na inny podmiot. Możliwość taka jednak wymaga aby istniała osoba zainteresowana nabyciem ogółu praw i obowiązków w danej spółce.

Może być to zarówno osoba trzecia, nie uczestnicząca dotychczas w spółce jawnej, jak również dotychczasowy wspólnik tej spółki – jednak przy założeniu, że spółka posiada w momencie zbycia ogółu praw i obowiązków przynajmniej trzech wspólników, ponieważ każda spółka jawna musi posiadać zawsze co najmniej dwóch wspólników.

Aby zbyć ogół praw i obowiązków, konieczne również jest spełnienie określonych przepisami Kodeksu spółek handlowych przesłanek, a mianowicie:

1. umowa spółki musi przewidywać taką możliwość;
2. wszyscy pozostali wspólnicy spółki jawnej muszą wyrazić zgodę na zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.

W dalszej części publikacji przybliżymy Ci na co powinieneś zwrócić szczególną uwagę w przypadku wskazanych przesłanek.

 

Umowa spółki

Chcąc zbyć ogół praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, w pierwszej kolejności powinieneś zapoznać się z postanowieniami umowy spółki jawnej, w której uczestniczysz w charakterze wspólnika.

Jest to niezwykle istotne, ponieważ możliwość zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej będzie istniała jedynie o tyle, o ile umowa spółki będzie przewidywała taką możliwość.

Jeśli jednak w umowie spółki jawnej nie została przewidziana możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inny podmiot, nie oznacza to, że definitywnie nie będzie istniała możliwość ich zbycia. Będzie to możliwe, o ile w pierwszej kolejności w drodze zmiany umowy spółki dojdzie do wprowadzenia do niej odpowiedniego zapisu umożliwiającego w następnej kolejności zbycie ogółu praw i obowiązków.

 

Zasadniczo do zmiany umowy spółki jawnej konieczne jest uzyskanie zgody wszystkich wspólników spółki jawnej. Wobec tego, chcąc wprowadzić do umowy spółki jawnej postanowienie zgodnie, z którym możliwe będzie zbycie ogółu praw i obowiązków na inny podmiot, konieczne jest aby za zmianą opowiedzieli się wszyscy wspólnicy spółki jawnej.

W tym jednak zakresie, umowa spółki może zawierać odmienne postanowienia. Przykładowo może ona stanowić, że za zmianą umowy spółki jawnej wypowiedzieć się musi określona część wspólników, bądź określeni wspólnicy danej spółki jawnej.

Zgoda wspólników

Aby zbyć ogół praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, oprócz możliwości takiego działania określonej w umowie spółki, co do zasady konieczne również jest uzyskanie zgody wszystkich pozostałych wspólników spółki.

Zgoda taka musi zostać wyrażona w formie pisemnego oświadczenia każdego ze wspólników spółki jawnej. Nie ma przy tym przeszkód, aby zgoda taka została wyrażona w jednej z form kwalifikowanych, tzn. na przykład w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi lub w formie aktu notarialnego.

W tym jednak zakresie, umowa spółki jawnej również może zawierać odmienne postanowienia. Przykładowo, umowa spółki może wymagać zgody jedynie części wspólników, bądź nawet tylko jednego ze wspólników. Kodeks spółek handlowych nie zawiera żadnych ograniczeń we wskazanym zakresie.

Forma zbycia ogółu praw i obowiązków

Obowiązujące przepisy prawa, w sytuacji gdy umowa spółki zawarta została w sposób tradycyjny, a zatem w zwykłej formie pisemnej, nie wskazują w jakiej formie powinno dojść do przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika tego rodzaju spółki na inną osobę.

Jednakże, z praktycznego punktu widzenia, umowa taka powinna zostać co najmniej zawarta w zwykłej formie pisemnej, aby bez przeszkód wykazać, że rzeczywiście doszło do zmiany składu osobowego w spółce jawnej.

Co więcej, w przypadku gdy umowa spółki jawnej została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym S24, również umowa przeniesienia ogółu praw i obowiązków może zostać zawarta we wskazany sposób. W takim wypadku zarówno zbywca jak i nabywca muszą opatrzyć umowę podpisem zaufanym, kwalifikowanym lub podpisem osobistym.

Wypowiedzenie umowy spółki jawnej

Oprócz zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej jaką jest spółka jawna, istnieje również inna możliwość wystąpienia wspólnika ze spółki. Mianowicie, możliwe jest wystąpienie wspólnika w drodze wypowiedzenia umowy spółki.

Aby jednak wypowiedzenie umowy spółki jawnej było możliwe, muszą zostać spełnione określone przepisami prawa przesłanki. Mianowicie:

1. umowa spółki musiała zostać zawarta na czas nieokreślony;
2. wypowiedzenie umowy spółki musi zostać dokonane w odpowiednim czasie.

Jednocześnie wskazać należy, że na skutek wypowiedzenia umowy spółki jawnej, spółka ta ulega rozwiązaniu. Decydując się na wskazany krok musisz mieć zatem na uwadze, że w wyniku jego podjęcia, spółka w której uczestniczysz co do zasady przestanie istnieć.

Czas trwania spółki

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, każdy ze wspólników spółki jawnej może wypowiedzieć umowę spółki, jednak będzie on posiadał taką możliwość jedynie o tyle o ile umowa spółki została zawarta na czas nieokreślony.

W związku z tym, przed podjęciem wskazanego kroku, w pierwszej kolejności powinieneś zapoznać się z umową spółki i upewnić się na jaki czas została ona zawarta. Informacja taka jest również widoczna w Rubryce 5 odpisu z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego dla każdej spółki.

Co również ciekawe, Kodeks Spółek Handlowych wskazuje, że w sytuacji gdy umowa spółki jawnej została zawarta na czas życia wspólnika, uważana jest ona za umowę zawartą na czas nieoznaczony.

Warto także zaznaczyć, że w sytuacji gdy umowa spółki została zawarta na czas określony, chociaż wspólnik spółki jawnej nie będzie posiadał możliwości, aby wypowiedzieć umowę spółki, to będzie mu przysługiwało prawo żądania rozwiązania spółki przez sąd, przy czym możliwość została ograniczona jedynie do ważnych powodów.

Termin złożenia oświadczenia o wypowiedzenia umowy spółki

Co do zasady, wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika, powinno zostać przez niego złożone, najpóźniej na 6 miesięcy przed zakończeniem roku obrotowego. W spółkach, w których rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, oświadczenie o wypowiedzeniu umowy powinno zostać złożone, nie później niż 30 czerwca danego roku.

Od wskazanej reguły mogą zachodzić jednak pewnego rodzaju wyjątki. W pierwszej kolejności należy wskazać, że w umowie spółki mogą zostać wskazane odmienne reguły dotyczące roku obrotowego danej spółki. Rok taki może bowiem odbiegać od roku kalendarzowego. W takie sytuacji, w zależności od tego jaki dzień stanowi ostatni dzień roku obrotowego spółki jawnej, inaczej wyglądał będzie 6. miesięczny termin do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy spółki.

Co więcej, nie ma również przeszkód prawnych, aby w umowie spółki jawnej dokonać modyfikacji ustawowych zapisów i wprowadzić krótszy termin wiążący wspólników do złożenia wypowiedzenia umowy spółki, na przykład 3 miesięczny.

Jak wypowiedzieć umowę spółki jawnej?

Wypowiedzenie umowy spółki jawnej, powinno zostać złożone przez wspólnika w formie oświadczenia złożonego na piśmie. Co jednak istotne, przepisy nie przewidują obowiązku zachowania wskazanej formy pod rygorem nieważności dokonania wskazanej czynności.

Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy spółki należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki.

Konsekwencje wypowiedzenia umowy spółki

Co do zasady, w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej w związku z wypowiedzeniem umowy spółki, dochodzi do rozwiązania spółki, a co za tym idzie spółka ta kończy prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą. Czy jednak taki skutek następuje w każdym wypadku?

Otóż, do rozwiązania spółki jawnej w wyniku wypowiedzenia jej umowy nie dojdzie w sytuacji gdy umowa spółki wskazuje, że pomimo wypowiedzenia spółka ma trwać nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami o ile oczywiście do wypowiedzenia nie dochodzi w spółce składającej się z dwóch wspólników.

Co więcej, spółka nie ulegnie rozwiązaniu także w sytuacji, gdy decyzją pozostałych wspólników, podjętą po złożeniu wypowiedzenia przez danego wspólnika, spółka ma nie ulegać rozwiązaniu i trwać nadal pomiędzy tymi wspólnikami.

Istnieje zatem możliwość kontynuowania prowadzonej działalności gospodarczej w ramach spółki jawnej w ograniczonym gronie osobowym, bez udziału wspólnika, który zdecydował się na wypowiedzenie umowy spółki jawnej.

Zmiana umowy spółki jawnej

Oprócz dwóch wyżej wskazanych sposobów wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej, istnieje także możliwość zmiany umowy tego rodzaju spółki, która skutkować będzie wystąpieniem z niej dotychczasowego wspólnika.

Zmiana taka jest możliwa, o ile w wyniku dokonanych zmian w spółce jawnej pozostanie co najmniej dwóch wspólników. Zatem jeśli dana spółka jawna posiada jedynie dwóch wspólników i jeden z nich chce rozstać się ze spółką, będzie on posiadał taką możliwość jedynie przy wykorzystaniu dwóch pozostałych sposobów wystąpienia ze spółki. Oczywiście, aby było to możliwe, będą musiały zostać spełnione przewidziane prawem przesłanki do wykorzystania danego sposobu.

Rozliczenie występującego wspólnika ze spółki jawnej

Wystąpienie wspólnika ze spółki osobowej wiąże się również z obowiązkiem rozliczenia z występującym wspólnikiem. Sposób rozliczenia zależy przede wszystkim od tego w jaki sposób dochodzi do odejścia wspólnika ze spółki jawnej.

W sytuacji gdy do wystąpienia wspólnika spółki jawnej dochodzi na skutek:

1. zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej – rozliczenie następuje pomiędzy wspólnikiem decydującym się na rezygnację z uczestnictwa w spółce osobowej, a osobą nabywającą od wspólnika przysługujący mu ogół praw i obowiązków;
2. wypowiedzenia umowy spółki – rozliczenie następuje pomiędzy wspólnikami a spółką, bądź w sytuacji gdy pozostali wspólnicy zdecydowali się w umowie spółki lub późniejszej uchwale na kontynuowanie działalności, pomiędzy spółką a wspólnikiem który złożył wypowiedzenie.

W przypadku, gdy rozliczenie następuje pomiędzy dotychczasowym a nowym wspólnikiem spółki jawnej, strony zawierające umowę zbycia ustalają indywidualnie warunki finansowe przeniesienia ogółu praw i obowiązków.

Co jednak istotne, ogół przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej może nastąpić także na przykład na podstawie umowy darowizny, a zatem występujący ze spółki wspólnik nie otrzyma z tego tytułu żadnego rodzaju zapłaty. Do tego rodzaju czynności najczęściej dochodzi pomiędzy członkami najbliższej rodziny.

Natomiast, w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki w związku z wypowiedzeniem umowy spółki, zgodnie z postanowieniami Kodeksu spółek handlowych, rozliczenie wspólnika ze spółką odbywa się na podstawie ustalenia udziału kapitałowego tego wspólnika. W takim wypadku wartość udziału kapitałowego wspólnika oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki.

Analizując kwestie skutków wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej, konieczne jest uwzględnienie analizy skutków podatkowych planowanych rozliczeń. W ustaleniu skutków podatkowych istotne jest czy wspólnik występujący ze spółki otrzyma środki pieniężne ze spółki (jako wypłatę udziału kapitałowego, wypłatę zysków zatrzymanych), czy też od osoby trzeciej nabywającej ogół praw i obowiązków wspólnika (jako wynagrodzenie za nabycie ww. praw). Każdy z tych sposobów rozliczeń jest inaczej traktowany przy ustalaniu wysokości zobowiązania podatkowego.

Oferta Kancelarii

Potrzebujesz pomocy w przygotowaniu umowy zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej lub innej spółki osobowej? A może chciałbyś odbyć konsultację dotyczącą wystąpienia ze spółki?

Zapraszamy do zapoznania się z ofertą Kancelarii w tym zakresie oraz z naszą ofertę usług świadczonych online na naszej Platformie Obsługi Prawnej i Podatkowej Online.