To już wielowiekowa tradycja. Pochód Lajkonika będzie podobny do wszystkich poprzednich. Z jedną różnicą – w roli głównej zadebiutuje Mariusz Glonek, syn Zbigniewa Glonka, który przez 35 lat harcował na ulicach Krakowa w oktawę Bożego Ciała i po raz ostatni zrobił to w ubiegłym roku. Poza tym wszystko będzie takie samo jak zwykle – orszak włóczków i Tatarów prowadzony przez jeźdźca na sztucznym koniku przemierzy trasę ze Zwierzyńca do Rynku Głównego, Lajkonik będzie buławą dotykał krakowian i turystów, a na końcu odbierze haracz z rąk prezydenta Krakowa i pokłoni się miastu.
Oto szczegółowy program czwartkowego (15 czerwca 2023) pochodu Lajkonika:
12:15 Po odegraniu Hejnału Mariackiego Konik Zwierzyniecki tym razem wyruszy z Parku Kieszonkowego, który mieści się na tyłach Centrum Obsługi Mieszkańców Wodociągów Miasta Krakowa, przy ul. Senatorskiej 9. Orszak zacznie się przemieszczać w kierunku placu Na Stawach, przejdzie mostem na Rudawie, wkroczy na dziedziniec klasztoru Sióstr Norbertanek. Orszak powoli przemieszcza się ulicą Senatorską, gdy Lajkonika zbiera „haracz” od miejscowych kupców.
13.30–14.45 Harce na dziedzińcu klasztoru. Dzieci, Tatarzy i włóczkowie formują koło, w którego wnętrzu stoi Lajkonik z chorążym. Ma tutaj również miejsce pierwszy tradycyjny taniec Lajkonika z chorągwią. Symbolicznie ukazany zostaje najazd tatarski w postaci bojowego tańca włóczków i Tatarów. Dzieci otrzymują od organizatorów piłeczki, którymi starają się trafić Tatarów z orszaku. Szkoły i przedszkola prezentują tutaj swoje stroje. Lajkonik wręcza upominki przedstawicielom tych placówek w nagrodę za przygotowanie się do widowiska. Następuje krótki odpoczynek w gościnie u ksieni klasztoru.
14.45–15.15 Orszak schodzi na bulwar Rodła i udaje się na przystań flisacką Muzeum Krakowa. Lajkonik z flisakami płyną galarem „Jadwiga” na przeciwległy brzeg, aby odwiedzić komisariat Policji Wodnej. Po powrocie Lajkonika orszak wraca na ulicę T.Kościuszki. Na Przystani Muzeum ma miejsce w tym czasie prezentacja historycznego uzbrojenia tatarskiego w wykonaniu Teatru Walki Leszka Galicy.
15:15–15:45 Lajkonik, wraz z orszakiem przemaszeruje ulicą Kościuszki, odwiedzają przydrożne sklepy w celu pobrania „haraczu”.
15:45-16:00 Lajkonik składa wizytę w Antykwariacie Abecadło.
16.00-16.45 Orszak dociera do Skweru Konika zwierzynieckiego i udaję się na odpoczynek do karczmy Smil’y.
16:50-16:55 Orszak przekroczy skrzyżowanie ulic Kościuszki i Zwierzynieckiej z aleją Krasińskiego.
16.55-18.30 Orszak przemaszeruje ulicą Zwierzyniecką w kierunku ulicy Franciszkańskiej. Również tutaj Lajkonik składa wizytę lokalnym kupcom.
18.30-18.40 Pod Filharmonią włóczkowie i Tatarzy utworzą krąg, aby Lajkonik mógł wykonać swój drugi taniec. Ruch drogowy zostaje na ten czas wstrzymany.
18.45-19.00 Wizyta Lajkonika w Pałacu Biskupim. Składanie kwiatów przy pomniku Jana Pawła II. Pokłon Lajkonika z chorągwią.
19.00-19.30 Odpoczynek orszaku w barze Nienasycenie przy placu Wszystkich Świętych.
19.30–20.00 Przemarsz orszaku Lajkonika ulicami Franciszkańską i Grodzką do Rynku Głównego
20.00-20.30 Rynek Główny Lajkonik wkracza na scenę na Rynku Głównym. Staje przed władzami Krakowa, od których pobiera „haracz” w wielkiej sakwie. Razem z Prezydentem Miasta wznosi toast za pomyślność krakowian i wykonuje trzeci taniec zwany urbem salutare (pokłon miastu).
20.45-21.45 Finałowy przemarsz korowodu wokół Rynku Głównego
21.15–22.00 Odpoczynek orszaku w restauracji Hawełka.
Wydarzenia przed wieżą Ratuszową towarzyszące Pochodowi Lajkonika:
19.00 Pokaz historyczny Tatarski jasyr – Teatr Walki Leszka Galicy.
19.30 Rytmy tatarskie – zespół perkusyjny studentów i absolwentów Akademii Muzycznej w Krakowie.
Zgodnie z powszechnie znaną legendą, początki tradycji Lajkonika związane są z ocaleniem Krakowa przed najazdem tatarskim, czego mieli dokonać dzielni flisacy wiślani z okolic Zwierzyńca, zwani włóczkami. Zachowane źródła historyczne pozwalają natomiast stwierdzić, że harce Lajkonika w asyście jego orszaku odbywały się z pewnością przynajmniej od połowy XVIII wieku. Od tego okresu, pomimo ogromnych przemian politycznych, społecznych i cywilizacyjnych, pochód Lajkonika, zwanego też Konikiem Zwierzynieckim, odbywał się niemal każdego roku w tym samym terminie (okres oktawy Bożego Ciała) i przebiegał tą samą trasą, biegnącą ze Zwierzyńca do Starego Miasta. W opisanym okresie zdarzały się kilkuletnie przerwy w odbywaniu pochodu (m.in. w latach II wojny światowej), lecz nigdy nie doszło do przerwania przekazu międzypokoleniowego między kolejnymi generacjami, które dbały o przetrwania tej tradycji.
Korzenie tradycji pochodu Lajkonika związane są podkrakowskimi gminami Zwierzyniec i Półwsie Zwierzynieckie oraz klasztorem sióstr norbertanek. Do końca XVIII wieku, czyli do chwili utraty niepodległości, Konik Zwierzyniecki był jednocześnie obrzędem związanym z lokalną społecznością przedmieść, ale również z konkretną grupą zawodową, czyli krakowskimi włóczkami. Po upadku organizacji zawodowej włóczków, obrzęd przetrwał dzięki osobistemu zaangażowaniu jej byłych członków. Była to rodzina Micińskich, która zajmowała się aranżacją Lajkonika do 1972 roku. Po nich odpowiedzialność za obrzęd wzięły na siebie kolejne krakowskie rodziny – Mazurów, Marcinkowskich i Glonków, których kolejne pokolenia wcielają się w postacie z orszaku. Od 1947 roku wspomaga ich w tej godnej podziwu misji Muzeum Historyczne Miasta Krakowa (obecnie Muzeum Krakowa), w którego gestii pozostają sprawy organizacyjne, m.in. przygotowanie barwnych strojów dla orszaku.
W tym roku Kraków ma nowego Lajkonika! W 2022 roku, po 35 latach z rolą Lajkonika rozstał się Zbigniew Glonek. Wyboru jego następcy dokonała społeczność orszaku Lajkonika. Jednogłośnie zdecydowano o powierzeniu roli Lajkonika Mariuszowi Glonkowi. W ten sposób tradycja przeszła z ojca na syna.
Mariusz Glonek urodził się w Krakowie 1976 roku. Obecnie mieszka ze swoją rodziną w Wieliczce, pracuje w Wodociągach Krakowskich. Z pochodem Lajkonika jest związany od dziecka. Dobrze pamięta moment, gdy jego tata po raz pierwszy pojawił się na ulicach Krakowa w stroju Konika Zwierzynieckiego w 1988 roku. On sam oficjalnie członkiem orszaku został już w 1994 roku, gdy miał zaledwie 17 lat. Pełnił rolę przybocznego Lajkonika i dzięki temu miał okazję uczestniczyć w najważniejszych czynnościach związanych z właściwym przebiegiem obrzędu.
W 2014 roku pochód Lajkonika został wpisany na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wpis ten jest podstawą, by ta krakowska tradycja mogła być umieszczona na Liście reprezentatywnej niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO, na której znajdują się zwyczaje, tradycje i obrzędy z całego świata.
(AI GEG)
