45. rocznica założenia Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności

„Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze Solidarności, bez najmniejszych wątpliwości, należy ustawić w szeregu największych działań reformatorskich społeczeństwa i państwa polskiego co najmniej od Konstytucji 3-Maja” – tak rolę Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych NSZZ ,,Solidarność” (COIU „S”) i jego Społecznej Rady Legislacyjnej (SRL) ocenił wybitny historyk państwa i prawa prof. Stanisław Grodziski. W 45. rocznicę założenia w Krakowie przez Kazimierza Barczyka COIU „S” w Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego odbędzie się konferencja naukowa na temat wkładu tego centrum w w budowę podstaw ustrojowych III RP 1980-1994.

Uroczysta sesja naukowa organizowana z okazji 45. rocznicy powstania Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych NSZZ „Solidarność”, odbędzie się w czwartek, 16 stycznia 2025 roku w Auli Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie przy ul. Jagiellońskiej 15. Początek sesji zaplanowano na godzinę 12.00. Swój udział w uroczystości potwierdzili znakomici goście, w tym Lech Wałęsa, przywódca NSZZ „Solidarność” i pierwszy Prezydent Wolnej Rzeczypospolitej oraz Jerzy Buzek, były Premier RP i przewodniczący Parlamentu Europejskiego, przewodniczący I programowego Zjazdu NSZZ „S” w 1981 r. W gronie gości będą również Rektor UJ prof. Piotr Jedynak, Prezydent Krakowa dr. Aleksander Miszalski oraz były Prezes COIU „S” Kazimierz Barczyk, przewodniczący Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski. Czwartkowa sesja naukowa będzie wyjątkową okazją do refleksji nad wkładem Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych NSZZ „Solidarność” w budowę podstaw ustrojowych III Rzeczypospolitej.

Założone i kierowane przez Kazimierza Barczyka w 1981 roku Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych ,,Solidarności” wraz z jego Społeczną Radą Legislacyjną, na czele z byłym rektorem UJ prof. Stefanem Grzybowskim, nestorem polskich cywilistów i ogólnopolskim autorytetem prawniczym, były głównym zespołem ekspertów prawniczych NSZZ ,,Solidarność”, a następnie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego i Senatu RP I kadencji. Z COIU „S” współpracowało w sposób bliski 100. wybitnych, niezależnych prawników z całej Polski, a w sposób pośredni opiniami wspomagało ok. 200 osób. Centrum opracowało kilkadziesiąt kompletnych społecznych projektów ustaw m.in. z zakresu prawa państwowego, karnego, cywilnego, gospodarczego, pracy które składały się na program naprawy Rzeczpospolitej i zmianę ustroju PRL na III RP – umożliwiło to powstanie demokratycznego państwa prawa odpowiadającego zachodnim standardom, a następnie przyjęcie Polski do NATO i UE.

Do najważniejszych społecznych projektów ustaw opracowanych przez COIU „S” należą m.in.:
w 1981 r.

• wstępne założenia Konstytucji „Solidarności”, prof. Andrzej Kubas, mec. dr Andrzej Rozmarynowicz,
• Kodeks Karny bez kary śmierci i przestępstw politycznych oraz innych represyjnych kar państwa totalitarnego, prof. Władysław Wolter, prof. Andrzej Zoll,
• Kodeks Postepowania Karnego zapewniający podstawowe prawo do obrony, prof. Stanisław Waltoś i mec. dr Kazimierz Ostrowski,
• Kodeks Postepowania Karnego z niezawisłym sędzią śledczym decydującym o zastosowaniu aresztu śledczego, ograniczając role upolitycznionej prokuratury, prof. Alfred Kaftal,
• Kodeks Karny Wykonawczy, ukończony w marcu 1982 z myślą o zapewnieniu humanitarnych warunków 10 tys. internowanym działaczom „Solidarności”, prof. Andrzej Rzepliński,
• projekt ustawy o Wolnym Dostępie do Informacji Publicznych, ograniczając przez to powszechną zasłonę „tajemnicy państwowej”, prof. Andrzej Wasilewski,
• projekt ustawy o Samorządzie i Przedsiębiorstwie ograniczający nomenklaturę partyjną opracowany we współpracy z Siecią 16. Wiodących Zakładów „Solidarności”, prof. Stanisław Włodyka, Edward Nowak,
• Kodeks Pracy z podstawowymi prawami i gwarancjami dla pracowników, prof. Tadeusz Zieliński,
• projekt ustawy o Naprawieniu Szkód Wynikających z Wypadków przy Pracy i Chorób Zawodowych, dziesiątki tysięcy pracowników ginęło lub odnosiło obrażenia otrzymując groszowe odszkodowania, sędzia dr Zygmunt Bidziński,
• Prawo Prasowe bez cenzury, z Krajową Radą Radiofonii i Telewizji, umożliwiające powstanie wolnych mediów – prace zakończono 12 grudnia 1981 r. i zaprezentowano w krakowskim Klubie Dziennikarzy „Pod Gruszką”, prof. Andrzej Kopff, b. prorektor UJ, prof. Stanisław Waltoś,
• Prawo o Ustroju Sądów Powszechnych gwarantujące sędziom niezawisłość od władz politycznych, Adam Strzembosz, Kazimierz Barczyk,
• ustawa o Sądzie Najwyższym likwidująca pięcioletnie kadencje i gwarantującą niezawisłość sędziom do przejścia w stan spoczynku, SSN Zofia Wasilkowska, b. Minister Sprawiedliwości po 1956 r., SSN Stanisław Rudnicki,
• ustawa o Prokuraturze zapewniająca niezależność od władz politycznych prokuraturze i prokuratorom, prok. Aleksander Herzog, prok. Krzysztof Bachmiński, prok. Krzysztof Kozdronkiewicz,
• ustawa o Adwokaturze zapewniająca niezależność adwokatom i samorządowi adwokackiemu, mec. Maria Budzanowska, mec. Maciej Bednarkiewicz,
• ustawa o Radcach Prawnych tworząca zawód niezależnego radcy prawnego i samorząd radcowski w Polsce, rpr Jacek Żuławski, został Prezesem Krajowej Izby Radców Prawnych,
• ustawa o Komisji Kodyfikacyjnej nowelizująca przedwojenny model opracowywania kodeksów, prof. Andrzej Mączyński, prof. Sylwester Wójcik,
• Prawo o Ochronie Konsumentów – nowe przepisy nieznane w gospodarce socjalistycznej, prof. Czesława Żuławska, prof. Ewa Łętowska,
• projekt demokratycznej Ordynacji Wyborczej do Rad Narodowych – zaprezentowany przez dr Tadeusza Syryjczyka na ostatnim posiedzeniu KK”S” w Gdańsku 12 grudnia 1981 r. (w lutym 1982 miały być przeprowadzone wybory do RN – zapewne byłyby zwycięskie dla kandydatów „S”),
• założenia zmian w Kodeksie Cywilnym racjonalizujące przepisy w duchu równości stron państwowych i prywatnych oraz gospodarki rynkowej, prof. Stefan Grzybowski,

po 1989 r.

• założenia ustawy o Samorządzie Terytorialnym, opracowane na prośbę Marszałka Senatu I kadencji prof. Andrzeja Stelmachowskiego, uchwalonej jako projekt przez Senat, a następnie przez Sejm, prof. Michał Kulesza, prof. Walerian Pańko, Kazimierz Barczyk,
• projekt ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa uzgodniony przy Okrągłym Stole, obowiązujący do 2018 r., prof. Andrzej Rzepliński, prof. Marek Safjan,
• projekt ustawy o Ustroju Sądów, m.in. z propozycją powołania sędziów pokoju, prof. Marek Safjan, prof. Andrzej Rzepliński,
• projekt ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa w miejsce znienawidzonej, przestępczej Służby Bezpieczeństwa, prof. Jan Widacki, Jan Rokita, Kazimierz Barczyk,
• projekt ustawy o Policji w miejsce represyjnej Milicji Obywatelskiej, prof. Jan Widacki, Jan Rokita, Kazimierz Barczyk,
• projekt ustawy o Ministrze Spraw Wewnętrznych, dotychczas realizującym z ramienia KC PZPR brutalne represje w PRL, prof. Jan Widacki, Jan Rokita, Kazimierz Barczyk,
• projekt ustawy o Prokuratorii Generalnej RP chroniącej mienie Skarbu Państwa, rpr Stefan Płażek, prof. Mieczysław Sawczuk (zawetowanej przez Prezydenta A. Kwaśniewskiego w 1999 r, uchwalonej ponownie w 2005 r.),
• Prawo o Notariacie przywracające podstawowa rolę ksiąg wieczystych i wolny zawód rejenta, notariusze Andrzej Urbanik i Joanna Majewska-Greguła,
• Prawo o Zgromadzeniach dla zagwarantowania obywatelom realnego prawa do wolności zgromadzeń, prof. Stanisław Biernat, prof. Irena Lipowicz, prof. Mirosław Wyżykowski,
• Prawo Rolne ważne dla milionów mieszkańców wsi, rolników, chroniące gospodarstwa rodzinne, prof. Walerian Pańko,
• Prawo Spółdzielcze zwiększające podmiotowość i rolę spółdzielców, prof. Andrzej Mączyński,
• Prawo Wyznaniowe przywracające obywatelom wolność religii i likwidujące dyskryminację kościołów, mec. dr Andrzej Rozmarynowicz,
• ustawa Kodeks Wykroczeń – standardy demokratycznego państwa prawa, Tomasz Grzegorczyk, Jan Skupiński,
• Kodeks Postępowania w Sprawach o Wykroczenia – standardy demokratycznego państwa prawa, Tomasz Grzegorczyk, Jan Skupiński,
• ustawa o Ustroju Kolegiów ds. Wykroczeń – standardy demokratycznego państwa prawa, Tomasz Grzegorczyk, Jan Skupiński,
• Regulamin Obrad Senatu I Kadencji opracowany na prośbę Wicemarszałka Senatu Andrzeja Wielowieyskiego, mec. Zbigniew Dyka, mec. dr Andrzej Rozmarynowicz, Kazimierz Barczyk,
• 5 grudnia 1993 r. powołanie Społecznej Komisji Konstytucyjnej dla opracowania projektu Konstytucji „Solidarności” (jako kontynuowanie założeń z 1981 r.), pod którym zebrano 2 miliony podpisów, był kamieniem węgielnym Akcji Wyborczej „Solidarność”, inicjator i organizator Kazimierz Barczyk.

Więcej informacji znajduje się na stronie poświęconej COIU,,S” www.coiu.pl, m.in.:

• książka wydana w 2001 r. w Wydawnictwie Sejmowym „Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze Solidarności 1980-1990. Materiały i projekty ustaw Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych „S” i Społecznej Rady Legislacyjnej”. Wybrali i przygotowali do wydania: Kazimierz Barczyk, Stanisław Grodziski, Stefan Grzybowski.
• książka wydana przez Księgarnię Akademicką w 2018 r. „Wkład krakowskiego i ogólnopolskiego środowiska prawniczego w budowę podstaw ustrojowych III Rzeczypospolitej (1980-1994). Projekty i inicjatywy ustawodawcze, ludzie, dokonania i oceny” pod redakcją prof. S. Grodziskiego
• filmy o COIU,,S”, m.in.: „W Imię Prawa. Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze Solidarności”, „Droga do samorządu” oraz „Konstytucja Solidarności”.
• materiały archiwalne, dokumenty.

(AI GEG)